قرآن کریم به‌عنوان کتاب هدایت بشر، از همان ابتدا بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر تأکید داشته و این اصل را به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان تربیت فردی و اجتماعی معرفی کرده است. در آیه‌ای از سوره نحل، خداوند به روشنی می‌فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ»
در این آیه، خداوند امر به انجام عدالت، نیکوکاری و کمک به نزدیکان می‌کند (امر به معروف) و از رفتارهای زشت، منکر و ظلم بازمی‌دارد (نهی از منکر). این اصل الهی، نه تنها به‌عنوان یک دستور کلی برای همه انسان‌ها، بلکه از همان آغاز خلقت بشر در زندگی حضرت آدم (ع) و حوا به‌طور عملی به کار گرفته شود.( نحل: 90)

در داستان خلقت، خداوند پس از آفرینش حضرت آدم (ع) و حوا، به آن‌ها اجازه داد تا از نعمت‌های بی‌پایان بهشت بهره‌مند شوند و فرمود:
«اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا…»

این فرمان، نمونه‌ای از امر به معروف است که به انسان‌ها نشان می‌دهد خداوند آن‌ها را به سوی بهره‌مندی از نعمت‌های بی‌پایان و انجام کارهای نیک دعوت می‌کند. این بخش از ماجرا، تأکیدی بر ماهیت تشویقی امر به معروف دارد که هدف آن هدایت انسان به سوی خیر و نیکی است. (بقره: 35)
اما در ادامه، خداوند آن‌ها را از نزدیک شدن به یک درخت خاص بازمی‌دارد و می‌فرماید:
«وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ»

این هشدار الهی، مثالی روشن از نهی از منکر است که به انسان‌ها آگاهی می‌دهد درباره رفتارهای اشتباه و پیامدهای آن‌ها. نهی از نزدیک شدن به درخت ممنوعه، نمونه‌ای از نقش بازدارنده نهی از منکر است که مانع سقوط انسان در دام گناه و ظلم به خود و دیگران می‌شود.(بقره: 35)
این داستان نمادی از بنیان‌گذاری امر به معروف و نهی از منکر در زندگی انسان‌ها است. خداوند، همواره از طریق هدایت و هشدار، بشر را به سوی سعادت و کمال رهنمون می‌کند. امر به معروف، تجلی لطف الهی است که انسان را به سوی بهره‌مندی از نعمت‌ها و انجام کارهای پسندیده هدایت می‌کند، و نهی از منکر، جلوه‌ای از رحمت الهی است که انسان را از سقوط در گناه و فساد بازمی‌دارد. این اصل اساسی از همان آغاز خلقت وجود داشته و در تمام ادیان الهی تا به امروز ادامه یافته است.