فرهنگ سازی امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر از اصول بنیادین در اسلام هستند که تأثیرات گسترده‌ای بر فرد و جامعه دارند.ین دو اصل، که به معنای دعوت به خوبی‌ها و بازداشتن از بدی‌هاست، نقشی حیاتی در تقویت اخلاق فردی و اجتماعی ایفا می‌کنند. امر به معروف با تشویق افراد به انجام اعمال نیک و پرهیز از گناه، به رشد و تعالی روحی و اخلاقی فرد کمک می‌کند و زمینه‌ساز ایجاد جامعه‌ای سالم و متعادل می‌شود. نهی از منکر، با جلوگیری از رفتارهای ناپسند و غیراخلاقی، به حفظ سلامت اجتماعی و جلوگیری از فساد و انحراف کمک می‌کند. این اصل باعث می‌شود افراد نسبت به رفتارهای ناپسند حساس شوند و با تذکر و هشدار به یکدیگر، از گسترش بدی‌ها جلوگیری کنند.

این دو وظیفه، با هدف ارتقای سطح اخلاقی و اجتماعی، موجب تقویت حس مسئولیت‌پذیری در افراد می‌شوند.ر جامعه‌ای که امر به معروف و نهی از منکر به درستی اجرا شود، افراد نه تنها برای اصلاح خود، بلکه برای بهبود وضعیت اجتماعی نیز تلاش می‌کنند. این امر موجب تقویت همبستگی اجتماعی، کاهش مشکلات اخلاقی و ایجاد تعادل و آرامش در جامعه می‌شود. از دیدگاه اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر، نه تنها وظیفه‌ای فردی بلکه مسئولیتی جمعی است که بر عهده همه اعضای جامعه گذاشته شده است. این دو اصل با ایجاد یک ساختار اجتماعی قوی و پایدار، به تحقق ارزش‌های دینی و اجتماعی و بهبود کلی جامعه کمک می‌کنند. امر به معروف و نهی از منکر در جامعه معاصر به‌عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در حفظ و تقویت ارزش‌های دینی و اخلاقی، مقابله با چالش‌های فرهنگی و اجتماعی، پیشگیری از بی‌تفاوتی اجتماعی، و ایجاد فضای سالم و عدالت‌محور ضرورت دارد.

این دو اصل می‌توانند با تقویت هویت دینی و فرهنگی جامعه و جلوگیری از انحراف به سوی فرهنگ‌های بیگانه، نقشی کلیدی در پایداری و سلامت جامعه ایفا کنند. در دنیای امروز که با چالش‌های متعددی همچون ترویج فرهنگ‌های نادرست و گسترش انحرافات اخلاقی روبه‌رو هستیم، اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مؤثر در ایجاد جامعه‌ای پویا، عادلانه و معنوی عمل کند.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «لَا تَزَالُ أُمَّتِی بِخَیْرٍ مَا أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ، وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ، فَإِذَا لَمْ یَفْعَلُوا ذَلِکَ، نُزِعَتْ مِنْهُمُ الْبَرَکَاتُ، وَسُلِّطَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُمْ نَاصِرٌ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ» (جامع الصغیر، حدیث شماره ۷۲۲۲). «امّت من در خیر و برکت خواهند بود تا زمانی که به معروف امر کنند و از منکر نهی کنند و در نیکی‌ها با یکدیگر همکاری نمایند. اما اگر چنین نکنند، برکات از آن‌ها گرفته خواهد شد، برخی از آن‌ها بر برخی دیگر تسلط خواهند یافت و برایشان نه در زمین و نه در آسمان یاری‌دهنده‌ای نخواهد بود.» این حدیث نشان‌دهنده اهمیت و نقش حیاتی امر به معروف و نهی از منکر در حفظ خیر و برکت جامعه و جلوگیری از تسلط ظلم و فساد است. مر به معروف و نهی از منکر به فرد کمک می‌کند تا به سمت کمال اخلاقی و معنوی حرکت کند.

انجام این وظایف، فرد به‌تدریج به تقویت ارزش‌های اخلاقی در خود می‌پردازد و از گناهان و رفتارهای ناشایست دوری می‌کند. فردی که به امر به معروف و نهی از منکر پایبند است، نسبت به محیط پیرامون خود و رفتارهای دیگران احساس مسئولیت می‌کند. این حس مسئولیت‌پذیری به رشد شخصیتی و بلوغ فکری فرد کمک می‌کند. از آنجا که فرد با انجام این وظایف احساس می‌کند که در مسیر درستی قرار دارد و به وظایف دینی و اجتماعی خود عمل می‌کند، این امر باعث ایجاد آرامش و رضایت درونی می‌شود. امر به معروف و نهی از منکر به تقویت روابط اجتماعی و ایجاد حس همبستگی میان افراد جامعه کمک می‌کند.قتی افراد به یکدیگر در مسیر خیر و پرهیز از بدی‌ها کمک می‌کنند، اعتماد و اتحاد در جامعه افزایش می‌یابد.

یکی از مهم‌ترین اهداف امر به معروف و نهی از منکر، جلوگیری از گسترش فساد و ناهنجاری‌های اجتماعی است. ترویج رفتارهای مثبت و مقابله با انحرافات، جامعه به سمت سلامت و پویایی حرکت می‌کند. مر به معروف و نهی از منکر به‌عنوان ابزاری برای اصلاح رفتارهای نادرست، می‌تواند به ایجاد عدالت اجتماعی کمک کند.ین امر باعث می‌شود که ظلم و بی‌عدالتی در جامعه کاهش یافته و حقوق افراد رعایت شود. نهادینه‌سازی امر به معروف و نهی از منکر و تبدیل آن به یک فرهنگ غالب و مستمر در جامعه، معلول علل و عوامل متعدّد و دارای راه‌های مخصوص به‌خود است که در این مقاله، نقش محوری دارد.ر اساس آموزه‌های دینی، امر به معروف و نهی از منکر، یک فرهنگ آموختنی و موضوع تعلیمات منابع اصیل اسلامی، از عقل و نقل است.1