حقوق و قانون حمایت از آمران امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول بنیادین آموزه‌های دینی اسلام است که نقش مهمی در هدایت و نظارت اجتماعی ایفا می‌کند. این اصل که در قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام به آن تأکید شده است، به‌عنوان وظیفه‌ای جمعی و فردی در جامعه اسلامی شناخته می‌شود. در دهه‌های اخیر، با هدف ترویج این فریضه در جوامع اسلامی و به‌ویژه در ایران، قوانین و مقرراتی تدوین شده است که حقوق و مسئولیت‌های آمران این فریضه را تضمین کند.قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در سال 1394 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به عنوان یکی از قوانین اساسی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود. این قانون با هدف ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر و حمایت از افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، به اجرا درآمده است.
ضرورت تصویب قوانین حمایتی از آمران امر به معروف
اجرای امر به معروف و نهی از منکر ممکن است در برخی مواقع با چالش‌ها و موانعی همراه باشد. ازجمله این موانع :
برخورد فیزیکی و تهدید علیه آمران
بسیاری از آمران امر به معروف و نهی از منکر ممکن است با واکنش‌های منفی نظیر تهدید، توهین یا حتی آسیب جسمی مواجه شوند. این واکنش‌ها، بدون وجود حمایت قانونی، آمران را در موقعیت‌های پرخطری قرار می‌دهد.
تضمین اجرای صحیح این فریضه
در نبود قوانین شفـاف، ممکن است افـراد بدون آگاهی کافی از اصول و شرایط امر به معروف و نهی از منکر، اقدام به اجرای این فریضه کنند و باعث بروز مشکلاتی شونــد. قــانـون‌گــذاری مـی‌تـوانـد چـهـارچـوب‌هـــای مشخـصی برای اجرای صحـیح این وظیفـــه ایجــاد کــند.
جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی
بدون وجود قوانین و مقررات مشخص، امکان سوءاستفاده از این فریضه برای اهداف شخصی یا سیاسی وجود دارد. تصویب قوانین حمایتی می‌تواند به کاهش این سوءاستفاده‌ها کمک کند.
ترویج فرهنگ اسلامی و اجتماعی
قانون‌گذاری می‌تواند بستری مناسب برای ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در جامعه فراهم کند و زمینه‌ساز افزایش آگاهی و هماهنگی اجتماعی شود.
قانون حمایت از آمران امر به معروف و نهی از منکر
قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر که در سال 1394 به تصویب رسید، با هدف ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر و حمایت از فعالان این حوزه تدوین شده است. این قانون در راستای اجرای اصل هشتم قانون اساسی تدوین شده و امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان وظیفه‌ای همگانی تعریف می‌کند که شامل سه مرحله زبانی، نوشتاری و عملی است. دولت موظف به حمایت مالی و حقوقی از افرادی است که در این زمینه دچار آسیب می‌شوند. مجازات‌های سنگین برای متعرضان به آمران و ناهیان در نظر گرفته شده و ستاد امر به معروف و نهی از منکر مسئول سیاست‌گذاری، نظارت و هماهنگی در اجرای این فریضه است. نقدهایی نظیر تعریف‌های مبهم، تمرکز بر اجرای فردی و مجازات‌های سختگیرانه به آن وارد است. پیشنهاد می‌شود برای بهبود این قانون، بازنگری و شفاف‌سازی مفاد، تقویت نقش نهادهای مدنی و ایجاد تعامل بیشتر با جامعه صورت گیرد تا به ترویج فرهنگ دینی و اخلاقی و ایجاد نظم و امنیت اجتماعی کمک شایانی شود.1
انتقادات و چالش‌ها قوانین اساسی
با وجود مزایای این قانون، انتقاداتی هم به آن وارد شده است. از جمله، ابهام در تعریف دقیق معروف و منکر که ممکن است به سوءتعبیر و سوءاجرا بیانجامد. همچنین، خطر سوءاستفاده از قانون برای تسویه‌حساب‌های شخصی یا فشارهای سیاسی وجود دارد. برخی نیز معتقدند اجرای آن می‌تواند با حقوق شهروندی در تضاد باشد و به نقض حقوق فردی منجر شود. این مسائل نیاز به بازنگری و شفاف‌سازی قانون را برجسته می‌کند.
سخن امام علی (ع):
امر به معروف و نهی از منکر نه تنها وظیفه‌ای دینی، بلکه سپری در برابر آسیب‌های اجتماعی است.
حقوق آمران امر به معروف و نهی از منکر
تضمین حمایت قانونی
آمران از حمایت قانونی برخوردارند و در صورت وقوع هرگونه آسیب جسمی، مالی یا حیثیتی، امکان شکایت و جبران خسارت برای آن‌ها فراهم است.
شرایط و محدودیت‌ها
اجرای امر به معروف و نهی از منکر باید در چهارچوب قانون و با رعایت اخلاق اسلامی انجام شود. هرگونه سوءاستفاده از این فریضه ممنوع است.
نظارت و پیگیری
ستاد امر به معروف و نهی از منکر مسئولیت نظارت بر اجرای این قانون را بر عهده دارد.
راهکار برای بهبود اجرای قوانین
برای بهبود اجرای قانون و رفع چالش‌های موجود، تدوین آیین‌نامه‌های شفاف و قابل‌اجرا برای تعیین دقیق مصادیق معروف و منکر، نقش بسیار مؤثری دارد. این آیین‌نامه‌ها باید بر اساس آموزه‌های اسلامی و شرایط اجتماعی زمانه تنظیم شوند. همچنین، آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی، با هدف افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت و محدودیت‌های این فریضه، گامی اساسی در جهت اجرای صحیح آن محسوب می‌شود. تقویت نظارت بر اجرای قانون از سوی نهادهای مربوطه، می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرده و عملکرد آمران را در چهارچوبی قانونی و اخلاقی تضمین کند. افزون بر این، ایجاد سازوکارهای حمایتی برای آمران، از جمله ارائه حمایت‌های حقوقی و اجتماعی در مواقع بروز مشکلات، به تقویت اعتماد عمومی به این قانون و مشارکت گسترده‌تر در اجرای آن کمک خواهد کرد.
نقش و اهمیت حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر
امر به معروف و نهی از منکر از اصول مهم اسلامی است که نقش مهمی در ارتقای اخلاق و نظم اجتماعی دارد. با تصویب قانون حمایت از آمران این فریضه، گامی مؤثر در جهت ترویج فرهنگ اسلامی و حمایت از آمران برداشته شده است. با این حال، رفع چالش‌ها و ابهامات موجود، نیازمند تدوین قوانین و آیین‌نامه‌های شفاف‌تر، فرهنگ‌سازی و تقویت نظارت است. اجرای صحیح این فریضه می‌تواند به بهبود وضعیت اجتماعی و تقویت همبستگی در جامعه کمک کند. آمران به معروف و ناهیان از منکر، ستون‌های حفظ ارزش‌های اسلامی و اخلاقی در جامعه هستند. احترام به حقوق آنان و فراهم آوردن شرایط مناسب برای انجام این وظیفه، نه تنها به نفع آن‌ها، بلکه به نفع سلامت و پایداری جامعه است.2
